U Vranju je povodom Dana oslobođenja u Drugom svetskom ratu otvorena izložba fotografija i dokumenata "Učešće 8. Srpske brigade u završnim operacijama za oslobođenje zemlje od 1944. do 1945. godine".
Struktura izložbe je takva da prati borbeni put ove jedinice čiji se značaj po vranjski kraj i jug Srbije ogleda u tome što je ona formirana 6. marta 1944. godine u Trgovištu kod Vranja, najpre pod nazivom Šesta južnomoravska brigada.
Upravo ova izložba, kako je rekla jedna od autorki Branka Janaćković (koautorka je Branislava Stojković) prati borbene aktivnosti tri bataljona sa oko 600 boraca, najpre na prostoru Kosova i Metohije, potom u dolini Drine, Zapadanoj Srbiji i njeno učešće na Sremskom frontu, a kao i sa završnog puta brigade - sa Prvomajske parade u Beogradu.
"Nakon oslobođenja Vranja i drugih mesta na jugu Srbije Osma srpska brigada uputila se dalje prema severu, ka Leskovcu i Vlasotincu.
Komandant brigade bio je Nikola Zvicer, ona je bila u sastavu 22. udarne divizije kojom je komandovao Živojin Nikolić Brka.
Leskovac i Vlasotince oslobođeni su 10. oktobra, a nekoliko dana kasnije 14. oktobra i Niš.
Oslobođenje Niša od strane Osme srpske brigade je bilo od presudnog značaja jer je time presečena linija odstupanja nemačkih jedinica koje su se povlačile iz Grčke, Makedonije i Albanije.
One nisu mogle da idu dalje prema Beogradu, pa su se usmerile ka Kosovu i Metohiji, Zapadnoj Srbiji i dalje prema Bosni.
Osma srpska brigada je iz Užica, iz komande 22 divizije, dobila naređenje da zauzme položaje pored reke Drine, sa zadatkom da prate kretanje neprijateljskih jedinica sa obe obale Drine, pa i sa leve i to kod Bratunca, Srebrenica i Fahovića.
Tako da je jedan deo brigade prešao na tu obalu, sukobio se sa neprijateljskim jedinicama i zajedno sa 6. Proleterskom brigadom krenuo u oslobađanje Zvornika.
Predstavnik lokalne samouprave na ovoj izložbi, predsednik Skupštine grada Vranja Dejan Tričković, rekao je da je izložba posvećena 8. Srpskoj brigadi, ali da se danas "sećamo svih naših predaka koji su položili živote za slobodu".
"Ova brigada formirana je u našem kraju 8. marta 1944. godine.
Njeni borci su na području Kosova i Metohije, centralne Srbije i na Sremskom frontu dali značajan doprinos u oslobođenju čitave zemlje od okupatora.
Ova izložba je posvećena je njima, jer zahvaljujući njihovoj hrabrosti mi danas živimo u miru", rekao je Tričković.
Kretanje i borbeni put Osme srpske brigade predstavljeni su kroz 83 fotografije, karte, skice i druga dokumenta u vezi sa ratnim operacijama.
Reč je o fotografijama i dokumenata koji pripadaju Zbirci dokumenata Dobrivoja Jovanovića, koja se čuva u vranjskom Arhivu.
Organizator izložbe je Istorijski arhiv 31. januar u Vranju.
Osma srpska brigada
Osma srpska brigada NOVJ formirana je 6. marta 1944. godine u Trgovištu kod Vranja pod nazivom Šesta južnomoravska brigada. U njen sastav su ušli pripadnici Drugog južnomoravskog NOP odreda i novopridošlih boraca. Imala je tri bataljona sa oko 600 boraca. Prvu akciju uspešno je izvela 13. marta kod Šajinca, gde je razbila četničku Krivopalanačku brigadu koja se prema istorijskim spisima više organizovano nije pojavljivala. Noću 13/14. aprila razbila je bugarsku posadu u Krivoj Feji. Tom prilikom poginulo je i zarobljeno oko 300 bugarskih policajaca. Aprila-juna 1944. u Prolećnoj ofanzivi bugarske Pete armije protiv jedinica NOVJ u Makedoniji i južnoj Srbiji sadejstvovala je sa makedonskim, kosovsko-metohijskim i bugarskim partizanskim snagama. Posebno se istakla u borbama na Liscu 27. aprila protiv bugarskog Prvog armijskog puka, na Retkim bukama i Čupinom brdu 30. aprila i 1. maja, a na Štanikinom krstu 12. maja. Preimenovana je 7. maja u Osmu srpsku brigadu. Na Kozjaku je 18. maja jedan njen bataljon ušao u sastav Udarne grupe Operativnog štaba za koordinaciju dejstava makedonskih, južnomoravskih i kosovskih jedinica, a od ostalih boraca formiran je Vranjski partizanski odred. Posle povratka bataljona iz Udarne grupe brigada se ponovno prikupila i u sastavu 22. srpske divizije NOVJ učestvovala u Topličko-jablaničkoj operaciji. U avgustu je dejstvovala na vlasinskom sektoru. Sa Vranjskim NOP odredom oslobodila je Vranje 7. septembra i Bujanovac 8. septembra. U oktobru je učestvovala u Niškoj operaciji, krajem oktobra i u novembru u Kosovskoj operaciji, tokom decembra u Sandžaku, a aprila 1945. u proboju Sremskog fronta na Bosutu i Spačvi. Godine 1953. odlikovana je Ordenom bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem.