Veliki broj Cincara koji je izgradio svoje karijere akademika, naučnika, profesora, lekara i slično potekao je iz cincarske kolevke Srbije, iz sela Preobraženje nadomak Vranja, pa mi je drago da danas, baš na Preobraženje Gospodnje, prisustvujem ovom događaju, izjavila je u četvrtak u Vranju Lila Kona, predstavnica beogradskog Centra za jezik i kulturu Cincara Balkana "Moskopolje".
Ona je govoreći na otvaranju izložbe "Vranjske porodice i znamenite ličnosti cincarskog porekla" u Galeriji Narodnog univerziteta u Vranju kazala da je izložen samo deo fotografija koje bi u budućnosti trebalo da čine sastavne segmente šire izložbe koja će obuhvatiti mnogobrojne cincarske porodice, ne samo iz Preobraženja, Vranja, Vladičinog Hana već i drugih mesta u kojima Cincari žive.
"A, ima nas svugde u Srbiji", naglasila je Kona.
Zvanično otvarajući izložbu potomak Cincara iz Preobraženja, vranjski pesnik Miroslav Cera Mihailović kazao je da se o Cincarima u Vranju ne može govoriti, a da se ne pomene selo Preobraženje.
On je podsetio da skoro svi Vranjanci cincarskog porekla potiču iz tog sela.
"U Preobraženju su svi bili Moskopoljci.
To selo bilo je sedište sreza, opštine, suda, žandarmerijske stanice.
Iz Preobraženja je potekao znameniti Ilija Jovanović, vojvoda Pčinjski, prvi komandant Gorskog štaba komitskog pokreta.
Odatle potiču i značajni srpski zadužbinari poput Jovana Jankovića Lunge, finansijera izgradnje Hirurškog paviljona u Vranju koji i danas postoji.
Neke od najpoznatijih cincarskih familija bili su Dončini, Bicini, Bučkini, Bajazitovi, Karakuljci, Manini, Dučinci, Sirminci, Palikućini, Ćaminci, Čontini, Džikini, Šućini, Kičići, Nankusi, Vlaščiki itd", rekao je Mihailović.
Škola u Preobraženju, naglasio je, počela je sa radom 1833. godine, šest godina pre vranjske.
"Popis iz 1879. nudi jedan posebno zanimljiv podatak.
U 45 naselja koja gravitiraju Vranju bilo je devetoro pismenih ljudi, dok je samo u Preobraženju bilo 122-oje.
Zato ne iznenađuje činjenica da neke od značajnih ličnosti Srbije potiču upravo odavde.
Da podsetim samo na trojicu - Ristu T. Nikolića, osnivača Srpskog geografskog društva, Mihaila K. Markovića, direktora Četvrte muške gimnazije u Beogradu i ministra prosvete u Kraljevini Jugoslaviji i Đorđa Tasića, znamenitog naučnika i profesora prava u Beogradu koga su okupatori streljali 1943. godine", podsetio je Mihailović.
Direktorka Narodnog univerziteta u Vranju Gordana Dimitrijević naglasila je da joj je drago da ova javna ustanova, pored niza umetničkih uspeva s vremena na vreme da organizuje i po koju istorijsku izložbu sa zanimljivom tematikom.
CINCARI
Cincari i Armani kako samo sebe nazivaju, stari su, autohtoni narod Balkana. Prapostojbina im je na tromeđi današnje Grčke, Makedonije i Albanije. Poreklo vode od starosedelačkih populacija - Ilira, Tračana, Grka. Prodorom Pete rimske legije na te prostore, veći deo populacije, posebno oni koji su živeli uz glavnu arteriju - Via Egnacija, bio je romanizovan. Cincari ili Armani govore neolatinskim jezikom i pravoslavne su vere.
REČ AUTORKE
Govoreći na otvaranju izložbe Radmila Marčić, po zanimalnju master istorije, a inače potomak Cincara iz sela Preobraženje, naglasila je da se njen deda iz tog sela preselio u Vladičin Han 1925. godine.
"Naseljavanje Vladičinog Hana Cincarima je počelo od 1889. godine, a završilo se tridesetih godina 20. veka. Porodice koje su se u tom periodu preselile u Vladičin Han uglavnom su se bavile trgovinom i zanatstvom. Mnogi od potomaka Cincara i danas žive u Vladičinom Hanu", rekla je Marčić.
PREOBRAŽENJE
Posle oslobođenja od Turaka 1878. godine, trgovačko i zanatlijsko stanovništvo naselja Preobraženje nadomak Vranja počinje da migrira u novoosnovane varošice koje još nisu bile razvijene - u Vladičin Han, Surdulicu, Predejane, Vranje. Prve cincarske porodice u Vladičin Han su se doselile oko 1880. godine. Naseljavanje Vladičinog Hana stanovnicima Preobraženja cincarskog porekla trajalo je do 1925. godine. To su porodice Jovanovići, Tasići, Ljubići, Nedeljkovići, Marčići, Kostići i Mitići. Preobraženje je 1884. godine imalo 507 stanovnika, potom 1948. spalo je na 272, a 2002 na 69. Godine 2011. imalo je 40 stanovnika. Selo je tada bilo bez mlađih od 5 godina (2 stanovnika od 5 do 10), uz prosečnu starost od 53,9 godina. Sada tamo živi tridesetak stanovnika.
Dolazak u Preobraženje
Prema popisima iz 16. veka Preobraženje je selo u Pčinji upisano pod imenom Preobražani. Staro selo Preobraženje je bilo u Slatini, istočnom delu Preobraženjskog polja. Ime Preobraženje je dobilo po seoskoj crkvi Sveto Preobraženje Gospodnje. Po Risti T. Nikoliću "prvi stanovnici sela pošli su naviše iz Preobraženjsku reku i naselili se u delu doline gde je danas selo".
"U njoj su našli jelena, pa su se svi čudili jer dotle nijedan od njih takvu životinju nije video. Tu su bili zaklonjeni i izvan domašaja glavnog puta koji je vodio dolinom Morave. Uz to, tamo je bio zgodan položaj, na šta su svi pazili", pisao je T. Nikolić.
Današnje Preobraženje su osnovali Cincari. Pre Preobraženja naselili su se u okolini Ohrida i Bitolja. Za vreme vranjskog paše Ćor-Mehmeda Cincari su se naselili u vranjskoj kotlini. Cincarske porodice su slavile Mitrovdan i Svetog Atanasija Velikog.
Preobraženje je bilo veoma razvijeno naselje pored koga je prolazila saobraćajnica i tu su se kretali karavani. Takođe, selo je imalo carinarnicu. Bili su razvijeni zanati i kućna radinost. Imali su lepe i čiste kuće. Izgradnjom železničke pruge i drugih saobraćajnica selo počinje da stagnira, jer ostaje bez kiridžijske trgovine kojom se stanovništvo bavilo. Posle oslobođenja od Turaka 1878. trgovačko i zanatlijsko stanovništvo Preobraženja počinje da migrira u novoosnovane varošice koje još nisu bile razvijene - Vladičin Han, Surdulicu, Predejane i Vranje.
Stare cincarske porodice u Vranju bile su Lunginci, Hadži Antići (Palikuće), Jorgaćijevići, Ljubići i dr.
